Velayet, ergin olmayan çocuğun şahıs ve mal varlığını koruma, temsil etme ve ona bakım sağlama hak ve yükümlülüğünü içeren hukuki bir yetkidir. Velayet, anne veya babanın kişisel çıkarları için bir araç olarak kullanılmamalıdır.
⚖️ Velayet belirlenirken temel ilke: Çocuğun üstün yararıdır.
Bu ilke, çocuğun bedensel, psikolojik ve zihinsel gelişimini en iyi şekilde sağlayacak kararın verilmesini amaçlar.
🔍 Velayetin Belirlenmesinde Önemli Etkenler
1️⃣ 👶 Çocuğun Yaşı:
- Çok küçük çocukların anne bakımına daha fazla ihtiyaç duyduğu kabul edilir.
- Bu nedenle, bebeklik ve erken çocukluk döneminde velayetin anneye verilmesi daha olasıdır.
2️⃣ 📝 Ebeveynlerin Velayeti Talep Etme Durumu:
- Velayeti talep etmeyen bir ebeveyne velayet verilmesi, çocuğun ihmal edilme ihtimalini artırabilir.
- Bu nedenle, genellikle istekli olan ebeveyn lehine karar verilir.
3️⃣ ❤️ Çocuğun Ebeveyn ile Kurduğu Duygusal Bağ:
- Çocuğa gösterilen ilgi, şefkat ve bakım seviyesi dikkate alınır.
- Hangi ebeveynin çocuğuyla daha güçlü bir bağ kurduğu göz önünde bulundurulur.
4️⃣ 🏡 Ebeveynlerin Yaşam Koşulları ve Ekonomik Durumu:
- Çocuğa daha iyi bir yaşam ve eğitim imkanı sunabilecek ebeveynin lehine karar verilebilir.
- Ancak sadece maddi durum tek başına belirleyici değildir.
5️⃣ 🩺 Ebeveynlerin Bedensel ve Ruhsal Sağlığı:
- Velayeti üstlenen ebeveynin bedensel ve ruhsal olarak sağlıklı olması gerekir.
- Psikolojik sorunlar veya ciddi sağlık problemleri olan bir ebeveynin velayet hakkı riske girebilir.
6️⃣ 🚫 Ebeveynin Yaşam Tarzı:
- Alkol, uyuşturucu bağımlılığı, suç geçmişi, cezaevi durumu veya çocuğa zarar verebilecek davranışları olan ebeveynlerin velayet alma ihtimali düşüktür.
7️⃣ 🏫 Çocuğun Düzeninin Devamlılığı:
- Çocuğun okulu, sosyal çevresi ve yaşadığı ortamın ani değişikliklere uğramaması önemlidir.
- Hakim, hangi ebeveynin çocuğun mevcut düzenini daha iyi koruyabileceğini değerlendirir.
📌 Unutulmamalıdır: Hakim bu kriterleri tek tek değil, birlikte değerlendirerek çocuğun üstün yararına en uygun kararı verir.
🗣️ Velayetin Belirlenmesinde Çocuğun Görüşü Önemli Midir?
✅ Evet, ancak kesin belirleyici değildir.
- Yeterli idrak seviyesine sahip çocukların görüşleri dikkate alınır.
- Ancak çocuk, ebeveynlerin baskısı altında kalabileceğinden, hakim yalnızca çocuğun beyanına dayanarak karar vermez.
- Hakim, çocuğun üstün yararını gözeterek karar verir.
🔄 Velayet Değiştirilebilir mi?
✅ Evet, velayet kesin hüküm teşkil etmez ve değiştirilebilir.
📜 Türk Medeni Kanunu’nun 183. maddesine göre, bazı durumlarda velayet hakkı değiştirilebilir:
📌 Velayetin Değiştirilmesini Gerektirebilecek Durumlar:
🔹 👤 Ebeveynin Yeniden Evlenmesi: Çocuğun yeni evliliğe uyum sağlayamaması ve zarar görmesi halinde velayet değiştirilebilir.
🔹 📍 Ebeveynin Başka Bir Yere Taşınması: Eğer taşınma çocuğun eğitim ve sosyal hayatını olumsuz etkiliyorsa velayet değiştirilebilir.
🔹 ⚠️ Çocuğun Sağlığını ve Güvenliğini Tehdit Eden Durumlar:
- Çocuğun ihmal edilmesi veya kötü muameleye maruz kalması.
- Çocuğun sağlıksız bir ortamda büyümesi.
- Ebeveynin çocuğun diğer ebeveyniyle olan ilişkisini engellemesi.
🔹 📚 Çocuğun Eğitim Hayatının Aksaması: Okula devam edememesi veya eğitim hakkının ihlal edilmesi durumunda velayet değiştirilebilir.
📌 Sonuç olarak: Hakim, çocuğun üstün menfaatinin zarar gördüğünü tespit ederse, velayet hakkı değiştirilebilir.
📢 Son Söz:
Boşanma sürecinde velayet kararı, çocuğun üstün yararı gözetilerek verilir. Ebeveynlerin taleplerinden çok, çocuğun fiziksel, psikolojik ve sosyal gelişimi esas alınır. Velayet kararı kesin hüküm teşkil etmez ve şartlar değiştiğinde yeniden gözden geçirilebilir.
Yazar: Stj. Av. Seren KAZANDI