Filmlerde gördüğümüzün aksine miras bırakan her istediğinde mirasçılarını mirasından men edememektedir.
Her ne kadar miras bırakan öldükten sonra mirasçılarına kalacak mal varlığı üzerinde tasarrufta bulunabilse de bu tasarruf hakkı sınırsız değildir.
Kanun koyu mirasçıların miras payını miras bırakandan dahi koruyan hükümler getirmiştir.
Mirasçının yasal pay ve saklı pay oranları
Miras bırakan birden fazla yol ile öldükten sonra mirasçılarına kalacak tereke üzerinde tasarrufta bulunabilir ya da hiçbir tasarrufta bulunmayabilir.
Hiçbir tasarrufta bulunmadığı durumlarda mirasçılık sıfatı kanun çerçevesinde yasal pay mirasçılarının kim olduğuna göre belirlenir.
Eğer ki miras bırakan yasal mirasçılarının miras payları üzerinde bir tasarrufta bulunmadıysa mirasçılar kanunda belirlenen yasal pay oranları oranında terekeye ortak olurlar.
Ancak miras bırakan yasal paylı mirasçıların saklı paylarına dokunmamak şartı ile diğer kısım üzerinde istediği gibi tasarruf edebilir.
Mirasçıların kanunen belirlenmiş saklı payına miras bırakanın kendisi dahi müdahale edememektedir.
Bu nedenle genel kanının aksine miras bırakanın mirasçısını hiçbir sebep göstermeden tek taraflı irade beyanıyla mirasından men etmesi mümkün değildir.
Miras bırakan saklı paylı olmayan yasal mirasçısını pek tabi mirasının dışında tutabilmektedir.
Aşağıda açıklanacak mirasçılıktan çıkarma sebepleri miras bırakanın saklı paylı mirasçıları için geçerli olup saklı paylı olmayan yasal mirasçıların mirasın dışında bırakılması için zaten herhangi bir şart aranmamaktadır.
Miras bırakanın mirasçısını mirasından men etmesine en yakın usul Türk Medeni Kanunu 510.maddesi itibarı ile düzenlenen “Mirasçılıktan Çıkarma” usulüdür.
Mirasçılıktan Çıkarma
Mirasçılıktan çıkartma diğer adı ile ıskat, miras bırakanın ölüme bağlı tasarruf işlemi ile mirasçısını mirasının dışında bırakabilmesi olarak açıklanabilir.
Mirasçılıktan çıkarma bazen cezai bir amaç taşıyabileceği gibi koruyucu bir amaç da taşıyabilir.
Bu nedenle mirasçılıktan çıkarma CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA ve KORUYUCU MİRASÇILIKTSAN ÇIKARMA olarak ikiye ayrılmaktadır.
Cezai Mirasçılıktan Çıkarma
Uygulamada evlatlıktan reddetmeye en yakın uygulama cezai mirasçılıktan çıkarma davası olarak kabul edilebilir.
Miras bırakan, ölüme bağlı bir tasarruf işlemi ile kanunda sayılan haller gerçekleştiği takdirde mirasçısını mirasının dışında bırakabilmektedir.
Türk Medeni Kanunu 510.maddesi mirasçının cezai olarak mirastan mahrum bırakılabilmesi için aşağıdaki iki durumdan birinin varlığını aramıştır:
- Saklı paylı mirasçı AĞIR BİR SUÇ İŞLEDİYSE
- Saklı paylı mirasçı AİLE YÜKÜMLÜLÜKLERİNİ İHLAL ETTİYSE
1. Ağır bir suç işleme
Kanunun öngördüğü üzere eğer ki saklı paylı mirasçı miras bırakana ve miras bırakanın aile üyelerine karşı ağır bir suç işlediyse miras bırakan bu durumdan sebep mirasçıyı ölüme bağlı tasarrufu ile mirasın dışında bırakabilir.
Kanun ağır bir suçun tasnifini yapmamıştır ancak buradan ağır bir suç derken anlaşılması gereken aile bağlarını sarsacak, yüz kızartıcı suçlar bu kapsama girecektir.
2. Aile yükümlülüklerini ihlal etme
Eğer ki mirasçı, miras bırakana ve onun aile üyelerine karşı aile olmanın getirdiği yükümlülüklerini ihlal ediyorsa miras bırakan yine ölüme bağlı tasarrufu ile mirasçısını mirastan men edebilmektedir.
Ancak burada anlatılmak istenen basit yükümlülükler değildir. Mirasçının ailevi yükümlülüklerini önemli ölçüde ya da hiç yerine getirmemesidir.
Koruyucu Mirasçılıktan Çıkarma
Koruyucu mirasçılıktan çıkarma Türk Medeni Kanunu’nun 513.maddesinde açıklanmaktadır.
İlgili maddeye göre miras bırakan borç ödemeden aciz belgesi almış alt soyunu, belli bir miktara kadar şarta bağlı olarak saklı payı için mirasçılıktan çıkartabilir.
Buradaki miktar alt soyun saklı payının yarısı olarak belirlenmiştir.
Kanun maddesindeki mirasçılıktan çıkartma şartı ise alt soyun men edildiği miras payının alt soyun alt soyuna özgülenmesi gerekmesidir.
Yani bir murisin, oğlunu saklı payının yarısı için mirastan men ederken bu saklı payın yarısını torununa özgülemesi gerekmektedir.
Bu düzenlemedeki amaç, alt soyun miras payının tamamının alacaklıların eline geçmesini engellemek ve alt soyun da alt soyunu korumaktadır.
Mirastan çıkartılana daha sonra affedilebilir mi?
Koruyucu mirasçılıkta miras bırakanın ölüm anında mirasçılıktan çıkartılan mirasçısının aciz belgesi hükümsüz kalmış, basit bir deyişle artık borcu yoksa mirasçılıktan çıkartmanın iptali için başvurulabilmektedir.
Cezai mirasçılıktan çıkartmada ise miras bırakan mirasçısını mirastan men ettiği ölüme bağlı tasarruf işlemini yine ölüme bağlı tasarruf işlemi ile geri alabilmektedir.