Hukukumuzda karine olarak evlilik içinde doğan çocuğun babasının koca olduğu kabul edilmiştir.
Kimi zaman çocuğun biyolojik babası ile ananın evli olduğu kişi aynı olmamaktadır. Bu gibi durumlarda hatalı kurulan soybağının düzeltilmesi gerekmektedir. Düzeltme soybağının reddi davası yolu ile olmaktadır.
4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 286.maddesi ile soybağının reddi davası açabilecek kişiler düzenlenmiştir. Düzenlemeye göre bu davayı açabilecek kişiler çocuğun babası olmadığını iddia eden koca ve çocuğun kendisidir.
Ancak son Yüksek Mahkeme kararı doğrultusunda ananın yukarıda verilen yasa maddesinde dava açabilecek kişilerden sayılmaması Anayasaya aykırı bulunmuştur.
Yargı makamları önünde devam edilen bir yargılamada Mahkemece anılan yasa maddesinin Anayasanın 2. 5. 10. 13. Ve 36. Maddelerine aykırı olduğu gerekçesi ile iptal istemiyle AYM’ye başvurulmuştur.
AYM 6 Temmuz 2023 karar tarihli ve 2023/37 E., 2023/140 K. Sayılı iptal kararında çocuğun biyolojik babası olmayan koca ile soybağının kurulmasının ananın da özel hayatını ilgilendiren bir durum olduğu belirtilmiştir.
Karara göre çocuğun biyolojik babası olmayan biri ile sadece anne ile evli olmasından ötürü soybağının kurulması ve annenin bu soybağının düzeltilmesini talep edememesi “Annenin özel hayatına saygı gösterilmesi hakkının ihlal edilmesi” anlamına gelmektedir.
Kaldı ki kararda da belirtildiği üzere ananın hatalı soybağının düzeltilmesi ve babalık karinesinin çürütülmesi için yargı mercilerine başvuramaması “etkili başvuru hakkının” yani Anayasanın 40.maddesinde düzenlenen “temel hak ve hürriyetleri ihlal edilenlerin başvuru hakkının” ihlali edilmesi demektedir.
Özetle AYM, TMK’nın 281. Maddesinde düzenlenen soybağının reddini talep edebilecek kişiler arasında ananın yer almamasını Anayasanın Özel Hayatın Gizliliği başlıklı 20.maddesi ile Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması başlıklı 40.maddesine aykırılık teşkil ettiğine kanaat getirmiştir.
-Ana artık mahkemelerde baba ile çocuk arasındaki soybağının reddini dava edebilir mi?
Bu sorunun cevabı şu anlık maalesef hayır.
AYM iptal kararının yürürlüğe girişini 9 ay erteleyerek 20.07.2024 tarihinde Resmi Gazete yayımlanmasına karar vermiştir. Bunun sebebi ise;
AYM her ne kadar anaya da dava hakkı tanınması gerektiğine hükmetse de yukarıda açıklanan TMK’nın 281.maddesinin sadece iptaline karar verebilmektedir.
AYM’nin kanun koyucu gibi hareket ederek yeni bir kanun hükmü düzenlemesinin imkânı bulunmamaktadır.
Ancak anılan yasa maddesi hemen iptal edildiği takdirde kanun boşluğu doğmaktadır. Bu nedenle AYM kararı yürürlüğe girmesini ertelemiş ve yasa koyucuya anılan yasa maddesini düzenlemesi için zaman vermiştir.
Sonuç olarak kanun koyucu AYM2nin iptaline hükmettiği maddenin yerine ananın da dava açma hakkının tanındığı yeni bir düzenleme getirmeden ana, çocuk ile koca arasında hatalı kurulan soybağının reddini talep edemeyecektir.